Wetten en regels zorgen ervoor dat we veilig en prettig samenleven. Ze geven burgers rechten en plichten. Ze bieden ondersteuning aan degenen die dat nodig hebben. Ze zorgen voor gelijke behandeling van mensen en van ondernemingen. Met de groei van bewonersinitiatieven en de overheid die dit stimuleert (de participatiesamenleving), moeten wetten en regels opnieuw bekeken worden, soms knellen ze. We moeten kijken naar het doel van de regel in plaats van bewonersinitiatieven in een hokje te proppen waar ze niet in passen. De manier waarop de regel door de gemeente wordt toegepast en de eisen die worden gesteld voor een vergunning zijn soms niet realistisch. Daarnaast passen bewonersorganisaties, zoals BewonersBedrijven, maar moeilijk in de huidige juridische rechtsvormen. We kunnen leren van de interessante alternatieven die daarvoor in het leven zijn geroepen.
ONS Coöperatief, Breda
Coöperatief ondernemen in een regelarme zone
De gemeente Breda stelde een regelarme zone in waarbinnen een bewonersgroep als coöperatie onderneemt; ONS Coöperatief. Ons Coöperatief runt het wijkrestaurant, regelt de zaalverhuur en schoonmaak van buurthuis ONS. De leden ondernemen collectief met behoud van uitkering. Zij hebben de ambitie om een deel van hun eigen uitkering terug te verdienen of uit te stromen naar een betaalde baan. Een deel van de omzet wordt gereserveerd in een spaarpot voor opleiding en ontwikkeling. Inmiddels zijn acht leden van de coöperatie uitgestroomd naar een betaalde baan of opleiding. En dat levert de gemeente een substantiële besparing op in de uitkeringen. Dit laat zien dat bewonersgroepen vooral ruimte in de regels nodig hebben.
Berflo Bedrijf, Hengelo
BewonersBedrijf past niet in huidige rechtsvormen
In de opstartfase is een stichting als rechtsvorm heel handig voor Berflo Bedrijf, vanwege de ANBI-status. Zo hoeven ze geen belasting te betalen over giften. Als je meer omzet gaat genereren, is het onhandig omdat je met een stichting niet echt winst mag maken. Hoe dan wel? De zakelijk leider stelt een overkoepelende stichting voor, met daaronder BV’s en eenmanszaken die winst maken. Of een nieuwe rechtsvorm waarbij je wel volle bak winst mag draaien, maar in de opstartfase (3 jaar) geen belasting betaalt over de giften die je krijgt. ‘Het is vooral belangrijk om initiatieven van bewoners verder te brengen. De rechtsvorm moet daar dus bij passen. Maar als er een vorm verzonnen wordt die vergelijkbare initiatieven dekt, dan graag!’
Ruim op die regels, NL
Landelijk experiment om ruimte in de regels te zoeken
‘Ruim op die Regels’ is een experimentprogramma van Platform31 en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Samen met elf maatschappelijke initiatieven en negen gemeenten wordt naar ruimte gezocht binnen bestaande regels en procedures. Om zo te achterhalen welke regels op rijksniveau aanpassing verdienen, zodat bewoners zich makkelijker en beter kunnen inzetten voor hun wijk. Kijk hier voor meer informatie en lees ook het boek ‘De regels en de rek’ van 7 Zebra’s.
Community interest companies (CICs), UK
Nieuwe rechtsvorm voor collectieve sociale ondernemingen
Het idee van collectieve sociale ondernemingen is overgewaaid uit Engeland waar succesvolle community enterprises soms al jaren draaien. Sinds 2005 heeft de Britse overheid een rechtsvorm voor deze community entrepises, social enterprises etc.: community interest companies (CICs). “A CIC is a special type of limited company which exists to benefit the community rather than private shareholders.” Een limited company is de meest voorkomende bedrijfsvorm in het midden- en kleinbedrijf in Engeland. Deze vorm is vergelijkbaar met het Nederlandse besloten vennootschap (BV). Een CIC is dus een BV die de winst toekent aan de community – de samenleving of de wijk – in plaats van aan individuen.
Ook in Nederland wordt een nieuwe rechtsvorm geopperd, bijvoorbeeld in deze column.
Coöperatieve vereniging Westside Slotermeer, Amsterdam
Leden hebben inspraak in een coöperatie
Bewoners in Slotermeer hebben behoefte aan zeggenschap. Daarom koos Westside Slotermeer voor een coöperatie met leden die inspraak hebben. De rechtsvormvorm geeft leden de mogelijkheid om te ondernemen binnen de organisatie in start-ups en de leden zijn de baas. Daardoor zijn ze betrokken en voelen dat ze samen verantwoordelijkheid moeten dragen voor het draaien van de organisatie. Bij niet-leden wil Westside de mentaliteit veranderen. ‘Er zijn nog te veel free riders; bewoners die wel gebruik maken van de diensten maar anderen geld en tijd laten inzetten. Maar ook voor ons is het wennen. Dit ondernemen gaat echt een stap verder dan de bewonersinitiatieven zoals ik ze ken.’
Het Dragoner-Areal, Berlijn
Ruimte voor kunst, kleine zaken en betaalbaar wonen
In Duitsland geldt een speciale wet, BIMA-Gesetz, waarin staat dat vrijgekomen grond voor de hoogst mogelijke prijs verkocht moet worden. Toen in Berlijn het 4,7 ha grote Dragoner-Areal beschikbaar kwam, bood een Oostenrijkse investeerder €36 miljoen euro. Dat is drie keer de ‘Verkehrswert’, de waarde van de grond. Daardoor was het voor woningbouwverenigingen onmogelijk om deze plek in te richten. Uiteindelijk is besloten de wet niet op te volgen, waardoor de ruimte beschikbaar komt voor kunst, cultuur, kleine zaken en betaalbaar wonen.
Bijzonder statuut BZK, Den Haag
Speciale regels en uitzonderingen voor maatschappelijke initiatieven
Uit onderzoek van Social Enterprise Nederland blijkt dat sociaal ondernemers in Nederland vaak nog niet begrepen worden. Ze worden gezien als commerciële speler of juist als een goed doel, maar bevinden zich precies op het snijvlak daarvan. Daarom verkent het Ministerie van BZK de mogelijkheid van speciale regels en uitzonderingen voor maatschappelijke initiatieven. Samen met verschillende initiatieven ontwikkelen zij een bijzonder statuut. Dit statuut moet ruimte geven in de benadering en beoordeling van een maatschappelijk initiatief door overheden en financiële instellingen.
BewonersAgenda 