Tijdens de Landelijke Bewonersdag 2015: Onze toekomst, onze agenda maakten we met honderden actieve bewoners de BewonersAgenda. Een oproep waarin actieve bewoners duidelijk maken wat zij van de samenleving nodig hebben om hun initiatief leuker, beter en sterker te maken. (Download de BewonersAgenda als pdf)
BewonersAgenda – De kracht van bewonersinitiatief
10 agendapunten voor een betere samenwerking in steden en dorpen
De toekomst van onze steden en dorpen ligt in de handen van bewoners. Wij zijn de lokale gemeenschap, nu en straks. Met lokale kennis, betrokkenheid en een praktische instelling werken actieve bewoners al sinds jaar en dag aan hun leefomgeving. We zetten ons in voor het welzijn van buurtgenoten, een duurzamere buurt, een aantrekkelijke openbare ruimte. We helpen anderen waar dat nodig is en zorgen dat er in de buurt leuke dingen te doen zijn en buurtgenoten elkaar ontmoeten. Soms zijn de initiatieven klein, soms groeien ze langzaam uit tot collectieve sociale ondernemingen, zoals BewonersBedrijven.
Wij zijn daarom blij dat steeds meer mensen de waarde van bewonersinitiatieven zien. Overheid, maatschappelijke organisaties en ook het bedrijfsleven hebben de ogen geopend en zoeken samenwerking. Dat gaat nog niet altijd goed, ook zijn er nog kansen die onbenut blijven. Wij, actieve bewoners, zien tien punten waarop deze samenwerking beter kan; agendapunten die tot stand zijn gekomen met de inbreng van vele actieve bewoners. Met deze BewonersAgenda dagen we onszelf en onze partners uit om er samen voor te zorgen dat de kracht van bewonersinitiatief nog beter tot zijn recht komt!
1. Professionele samenwerking
Professioneel samenwerken gaat over de manier waarop je samenwerkt; of je nu vrijwilliger, ambtenaar, bestuurder of werknemer bij een maatschappelijke organisatie bent. Professionele samenwerking tussen overheid of andere organisaties en initiatiefnemers is onmisbaar voor een succesvol bewonersinitiatief. Van beide kanten vraagt dat inspanning. Allereerst betekent het dat je dezelfde taal spreekt en oog en begrip hebt voor elkaars positie en belangen. Het is belangrijk om je in te leven in de ander. Een professionele samenwerking houdt ook in dat je met elkaar omgaat als gelijkwaardige en serieuze partners en dat je betrouwbaar bent. Afspraken worden nagekomen, resultaten worden inzichtelijk gemaakt. Professionaliteit verwachten van de één betekent ook dat je zelf professioneel moet zijn. Wederkerigheid is dus het sleutelwoord.
2. Hou het lokaal
Groenbeheer, welzijnswerk en andere gemeenschapstaken en -voorzieningen worden zo lokaal mogelijk uitgevoerd en beheerd. Buurtorganisaties krijgen voorrang op de gemeente en grote organisaties bij het uitvoeren van deze taken in hun wijk. Dit heeft als voordeel dat de wil en energie van bewoners om zich in te zetten voor de eigen buurt kan worden benut. Dat is goed voor de betrokkenheid bij en de verantwoordelijkheid voor de eigen leefomgeving. Ook komt zo de lokale expertise het beste tot zijn recht. Bewoners hebben namelijk de meeste kennis over hun buurt en zijn de spil in lokale sociale netwerken. Omdat er op deze manier wordt gedacht vanuit wat de buurt nodig heeft, wordt lokaal maatwerk geleverd. Initiatieven van bewoners worden gestimuleerd en gemeenschapsgeld kan nuttig worden besteed.
3. Een open overheid
Om met hun initiatief een bijdrage te leveren aan de buurt hebben bewoners informatie nodig: gegevens over hoe het gaat met de buurt, waar de gemeente geld aan besteedt en welke plannen er zijn voor ontwikkelingen in de omgeving. Gecombineerd met hun eigen lokale kennis en sociale netwerken kunnen bewoners daarmee gericht actie ondernemen of verbetervoorstellen doen. Dit vraagt om een open overheid. Via overheidswebsites kan veel informatie gegeven worden, zoals over begrotingen. Deze informatie moet makkelijk en voor iedereen leesbaar zijn. Digitaal handige bewoners moeten daarnaast toegang hebben tot moeilijkere databestanden. Ook op andere manieren kan de overheid open zijn. Door op bijeenkomsten in gesprek te gaan en open te staan voor ideeën en initiatieven van bewoners.
4. Passende wet- en regelgeving
Wetten en regels zorgen ervoor dat we veilig en prettig samenleven. Ze geven burgers rechten en plichten. Ze bieden ondersteuning aan degenen die dat nodig hebben. Ze zorgen voor gelijke behandeling van mensen en van ondernemingen. Met de groei van bewonersinitiatieven en de overheid die dit stimuleert (de participatiesamenleving), moeten wetten en regels opnieuw bekeken worden, soms knellen ze. We moeten kijken naar het doel van de regel in plaats van bewonersinitiatieven in een hokje te proppen waar ze niet in passen. De manier waarop de regel door de gemeente wordt toegepast en de eisen die worden gesteld voor een vergunning zijn soms niet realistisch. Daarnaast passen bewonersorganisaties, zoals BewonersBedrijven, maar moeilijk in de huidige juridische rechtsvormen. We kunnen leren van de interessante alternatieven die daarvoor in het leven zijn geroepen.
5. Maatschappelijk aanbesteden
De uitvoering van gemeenschapstaken en het beheer van gemeenschapsvoorzieningen wordt door gemeenten vaak uitbesteed aan andere partijen. De procedures daarvoor zijn vastgelegd in aanbestedingsregels. Deze zijn in de loop van de tijd steeds moeilijker geworden. Grote organisaties kennen de weg en voldoen aan de criteria, maar bewoners vaak niet. Sinds kort groeit de aandacht voor maatschappelijk aanbesteden, door sommigen ook wel ‘buurtbesteden’ genoemd. Bewoners(organisaties) krijgen niet alleen de kans om initiatieven te ontwikkelen en uit te voeren. Ze kunnen met hun lokale, kleinschalige aanpak en oplossing dé partij zijn voor het uitvoeren van deze taken en het beheer van de voorzieningen in hun buurt. Het maatschappelijk aanbesteden staat nog in de kinderschoenen en moeten we samen verder ontwikkelen. Dat neemt niet weg dat ook op andere manieren, zoals met het overhevelen van overheidsbudgetten, taken gegund kunnen worden aan bewonersinitiatieven.
6. Toegang tot geld
Bewonersinitiatieven zijn niet gratis en aan vrijwillige personele inzet zit een grens. Vooral de opstartfase van een initiatief vraagt financiering, denk aan materialen die moeten worden gekocht of een website die gemaakt moet worden. Ook daarna is voor de uitvoering van activiteiten geld nodig. Initiatieven zijn vaak afhankelijk van subsidies en giften. Met een terugtredende overheid is het steeds gebruikelijker dat deze bijdragen op den duur worden stopgezet. Ook bijdragen van particuliere fondsen zijn moeilijk te krijgen en vaak eenmalig. Bewonersinitiatieven moet steeds meer op eigen benen staan. In reactie daarop zien we een groeiend aantal voorbeelden van bewonersinitiatieven die zijn gestart met crowdfunding; bijdragen van bewoners en bedrijven, in geld en in hulp. Ook maatschappelijk aanbesteden en het overhevelen van overheidsbudgetten bieden kansen. Maar er zijn meer kansen om benodigde eenmalige en structurele geldstromen te organiseren. Zo kunnen maatschappelijke investeringsfondsen tegen lage rente leningen verstrekken. Voor zo’n lening is wel een realistisch verdienmodel nodig, waarbij bewonersinitiatieven ook inkomsten kunnen genereren. Winst kan weer geïnvesteerd worden in de wijk.
7. Beschikking over gebouwen
Veel bewonersorganisaties functioneren beter als zij beschikken over een gebouw. Een van de redenen daarvoor is financieel: de verhuur van ruimtes, de bar en de keuken leveren opbrengsten op. Een gebouw is daarmee een belangrijke bron van inkomsten. Het beheer kan soms goedkoper gedaan worden dan door bijvoorbeeld welzijnsorganisaties; door inzet van vrijwilligers of door energiebesparing of -opwekking. Maar er zijn ook andere belangrijke redenen. Met een gebouw krijgt een bewonersorganisatie een gezicht in de buurt. En waar ontmoetingsplek en bewonersorganisatie samensmelten, wint de organisatie aan kracht. Een ontmoetingsplek ‘voor en door de buurt’ vergroot de betrokkenheid van bewoners. Gezamenlijk de verantwoordelijkheid dragen voor het gebouw zorgt voor een gevoel van eigenaarschap en stimuleert inzet.
8. Plannen voor de eigen buurt
Wie kennen de eigen buurt beter dan de bewoners ervan? Het antwoord op deze vraag is duidelijk. Door van onderop te denken en bewoners een actieve rol te laten spelen bij de planvorming voor de eigen buurt, zal er meer gevoel van gezamenlijke verantwoordelijkheid ontstaan. Bewoners moeten ook zelf het initiatief kunnen nemen voor het maken van plannen voor de eigen buurt, zowel ruimtelijke plannen als actieplannen op sociaal gebied. Plannen die vervolgens serieus genomen worden door de overheid en in het bijzonder door lokale politici. Zij beslissen namelijk over de uiteindelijke ontwikkeling van buurten en hoeveel gemeenschapsgeld daarin geïnvesteerd wordt..
9. Zelfgekozen ondersteuning
Bewoners kiezen zelf wie hen helpt. Bewoners met een goed idee hebben niet altijd de juiste kennis en middelen om dat idee ook uit te voeren. Soms krijgen bewoners iemand toegewezen om hen te helpen, bijvoorbeeld een kwartiermaker. Goed bedoeld, maar het risico is dat hen alles uit handen wordt genomen. Daarom is het belangrijk dat bewonersgroepen zelf kunnen kiezen welke ondersteuning bij hun ideeën past. Deze zelfgekozen ondersteuning is belangrijk om te vermijden dat ze vastlopen in bestaande procedures en instanties. Er is behoefte aan specifieke kennis, zonder dat het initiatief van de bewoner wordt overgenomen.
10. Samen leren
Steeds meer mensen zien de waarde van bewonersinitiatieven. En het aantal organisaties van bewoners die zich actief inzetten voor hun eigen leefomgeving en lokale gemeenschap blijft groeien. We zijn goed op weg naar een samenleving waarin de kracht van bewonersinitiatieven benut wordt. De punten op deze agenda maken echter duidelijk dat we er nog niet zijn. We moeten leren hoe we op de genoemde onderwerpen beter kunnen samenwerken. Daarbij leren actieve bewoners van elkaar en van ambtenaren en andere professionals. Ook die ambtenaren en professionals leren van elkaar en ze leren nog meer van actieve bewoners. Door samen te leren zullen we samen innoveren. Samen werken we aan een samenleving waar de kracht van bewonersinitiatief benut wordt.
Deze BewonersAgenda is tot stand gekomen door bewoners te vragen wat zij nodig hebben om hun initiatief nog sterker, mooier en leuker te maken. Sinds het begin van 2015 en tijdens de Landelijke Bewonersdag hebben we veel reacties ontvangen. Deze zijn verwerkt in de tien agendapunten.
Onderschrijf deze BewonersAgenda door op de knop te klikken.
De BewonersAgenda is onderschreven door:
Joke Bakker (voorzitter LSA)
Tjeerd Herrema (gemeente Almere)
Han Jetten (De Schoor en de MOgroep)
Grace Tanamal (Kamerlid PvdA)
Ronald Paping (Nederlandse Woonbond)
Henk Smeemam (KNHM Flevoland)
Thijs van der Steeg (gemeente Almere)
Mark Molenaar (Vereniging NOV)
Willem van Leeuwen (CS&G Consultancy)
Rita Oude Nijeweme (gemeente Emmen)
Ties de Ruijter (LSA)
Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij (KNHM)
Vereniging NOV
Movisie
Reinout Kleinhans (TU Delft)
Manon Becher (Starters 4 Communities)
Inge van Dommelen (Koepel WMO-raden)
Walter Klein Nienhuis (BewonersBedrijf Malburgen)
Geert Walgemoed (BewonersBedrijf Berflo Es)
Rutger van Weeren (Starters 4 Communities)
Ramiro Gomes Monteiro (Starters 4 Communities)
Elisan Henderickx (Vivare)
Jos Kruit (Woningcorporatie Actium)
Hassan Najja (SOR Woningcorporatie Rotterdam)
Laura Rutgers (Antea Group Nederland)
Pleuni Koopman (LSA)
Frank van Bussel (KNHM)
Davied van Berlo (Ambtenaar 2.0)
David ter Avest (Hogeschool Inholland )
Eef Meijerman (Raad van Bestuur ASW Amsterdams Steunpunt Wonen)
Jacqueline van Loon (Raad van Bestuur ASW Amsterdams Steunpunt Wonen)
Jur J. Stavast (KNHM Participaties)
Thijs van Mierlo (LSA)
Marc Nemelc (Starters4Communities)
Sandra Bos (Hogeschool van Amsterdam)
Solvejg Ter Meer (wooncoöperatie Finsterwolde)
Marieke Boeije (LSA)
Asjen van Dijk (Gemeenteraad Almere)
Yvon van Loon (Gemeente Halderberge )
Joop Hofman (Rode Wouw)
Marien van Delft (Middin)
Milou Althof (LSA)
Fleur van Ijperen (Social Firm)
Eisse Kalk (Agora europa, stichting voor democratie en cultuur)
Wendy van Beeten (Welzijn)
Fenneke van der Deijl (Urban Villagers)
Mariëlle de Groot (Stock5)
Monique van Winkel (Stock5)
Fred de Jong (bewonersvereniging Blijdorp)
Toine Fennis (St. Burgerparticipatie Hoogezand SBH)
Wim van Leeuwen (Zorgboerderij “Uniek leven” Almere Oosterwold)
Ton Sleeking (BewonersBedrijf Op Eigen Houtje)
Christoffel Klap (Woningstichting Ons Doel)
Hans Kregting (Huurdersbond Ede)
Hennie van Groenesteijn (Bewonersraad Tiel/buren)
Cor Loos (H.N.U. Zwolle)
Frans Soeterbroek (De ruimtemaker )
Ernst Bergboer (Beien, Enschede)
Patrick Smelt (straatcontact.nl)
Albert Bos (Dorpsplatform Oosterbeek)
Rismé Oblijn (Almere)
Drs. Aart Meiling (Coöperatieve buurtvereniging Apeldoorn-zuid)
Petra van Duijnhoven (Wijkplatform Brukske)
Lidy Noorman (Makuya, Enschede)
Marlies Zeeman (Wijkvereniging Bargeres)
Mellouki Cadat (Stichting Makassarplein Community / Amsterdam Oost)
Bouwman (Woodyshousing)
Paul de Bruijn (Coehoorn Centraal, Arnhem)
Francis Saathof-Mulder (Bureau WoonTalent)
Luciënne van der Stouwe (AFC’34)
Erwin Hoek (Sterknetwerk Breda)
Feye van Olden (BuurtProject Amsterdam)
Anita Keita (De Verlichting Advies)
Joke de Haan (de BuurTvrouw Schiedam)
Miranda Pol (de BuurTvrouw Schiedam)
Anja Slendebroek (Spectrum, partner met Elan)
Peter Diepenhorst (de Verenigingsfabriek)
Winnie Terra (Huurdersvereniging Amsterdam)
Margriet Koomen (Huurdersvereniging Amsterdam)
Koen Wynants (Antwerpen aan’t woord)
Loek van der Leek (Bew.commissie FMN)
Glenn van der Vleuten (360gradenrond )
J. Geurts (Stichting Fort Vreeswijk)
Paul Vlaar (International Federation of Settlements and neighbourhood Centres IFS)
Carin van Meegen (Dorpshuis Fort Vreeswijk)
Margriet van Galen (Buurtbedrijf Diagonaal Arnhem)
André de Vries (Bewonersbedrijf Stichting Crabbehoeve, Dordrecht)
Ron Willems (Wijkteam Kort Haarlem, Gouda)
Bart Bogers (Gemeenschapshuis ’t Luukske)
Netty de Römph (Open Huiskamer in West)
Jurgen van der Heijden (Stichting Omzien naar elkaar)
Rolf van der Mark (Stichting Dorpshuis Fort Vreeswijk )
Ellen Scholl (De Nieuwe Banier)
Petra Jacobs (Woonzorg Nederland)
Ton Patist (Fort Vreeswijk)
Lia Roefs (Gemeente Bergen (L) )
Petra van der Horst (Landelijk programma Aandacht voor Iedereen)
Kirsten Notten (Waterschrijver Zwolle)
Arie van Zanten (Oud Krispijn Bewonerszelforganisatie)
Wilmien Haverkamp (stadsdeelmanager gemeente Enschede )
Fred de Jong (Bewonersorganisatie Blijdorp)
Edwin Teljeur (Stichting MEO)
Mikis de Winter (Open Overheid)
Ineke van Dijk (Broek in Waterland)
Hakan (Bewonersorganisatie Tarwewijk Rotterdam)
O vd B (Tarwewijk Rotterdam)
Fleur van IJperen (The Social Firm)
Maarten Rector (initiatiefgroep Amersfoort Binnenstad)
Paul Goudberg (LEADER Zuidwest Twente)
Jacques van der Noord (Passend Veranderen)
Gemma van der Ploeg (KAAPZ)
Johan Kleinlugtenbeld (Dorpshuis Vreeswijk Nieuwegein)
Leendert Borstlap (Dorpsraad Spaarndam)
Chris Moes (Malkander, Ede)
M. Ginneken (Makers en Doeners Rotterdam)
M.A. Brokking (Dorpsraad Spaarndam)
J. Florie (BBN)
Thöne (Werkgroep Spaarndam)
Yvette Jeuken (Netwerk Democratie)
Geert Walgemoed (BewonersBedrijf Berflo Es, Hengelo)
Loes van Zuijlen (Verantwoord Anders)
Willem Echteld (Swartec)
Anita Keita (De Verlichting)
G.S. Kasturiarachchi (Nieuwland Helpt)
Jos van Wegen (coöperatie Coopnet)
Toine Fennis (Stichting Burgerparticipatie Hoogezand SBH)
Lijny Kivits Stichting Stapstenen i.o.)
Vincent Kokke (JSO, Gouda)
Martin van der Heyden (Stichting Droomplein De Wieer)
Frans Soeterbroek (De Ruimtemaker)
Priscilla Beikes-Rookmaaker (Oleander Overleg Groep OOG)
Jeroen Boon (Kiemkracht)
Agnes Booijink (Hengelo)
Anja de Blok-Bouter (Nieuwegein)
Fred van der Ham (Hoogvliet)
Wendy Horsthuis (Hengelo)
Pieter Hilhorst (Amsterdam)
Jan Braam (Assen)
J. Bosch (Utrecht)
Peter van der Linden (Dordrecht / Roosendaal)
Arthur Wennekes (Lelystad)
Mariette Teunissen (Breda)
Pepels (Tilburg)
Noel Josemans (Den Bosch)
Marcel Wolswijk (Amersfoort)
Marion van den Heuvel (Weert)
Carina Verhulst (Eindhoven)
Iedereen CoArchitect
Marijke Verlaan
Eveline van de Kamp
Hannie de Wals
Wim Kleist
Margot Scholte
BewonersAgenda 